ประวัติความเป็นม้าของกีฬาขี่ม้า 

กีฬาขี่ม้า ประวัติเริ่มต้นมาจากการที่มนุษย์นำม้ามาเป็นพาหนะในการใช้เดินทางตั้งแต่อดีต ซึ่งม้านั้นถือว่าเป็นสัตว์ที่มีความแข็งแกร่งสูง สามารถวิ่งได้ไกลและถ้าเป็นม้าจ่าฝูงจะมีความแข็งแกร่งที่สุดและวิ่งได้เร็วเป็นอย่างมาก จึงเกิดเป็นกีฬาแข่งม้าที่จะต้องผสมผสานความสามารถของทั้งคนและสัตว์ที่อยู่ร่วมกัน พร้อมอาศัยความเชื่อใจซึ่งกันและกัน เพราะม้าถือว่าเป็นสัตว์ที่ยากต่อการควบคุมพอสมควร เรียกได้ว่าเป็นสัตว์เลือกเจ้านาย 

ดังนั้น ผู้ที่จะแข่งกีฬาขี่ม้าได้จำเป็นจะต้องได้รับการยอมรับจากม้าของตัวเองด้วยเช่นกัน สำหรับการขี่ม้าเพื่อแข่งขันและชนะรางวัลนั้น จะไม่มีการแบ่งว่าม้าจะต้องเป็นเพศใด เพราะม้าเป็นสัตว์ที่ไม่ว่าจะเป็นเพศเมียหรือเพศผู้จะมีความแข็งแกร่งที่ไม่แพ้กัน สำหรับการเข้าแข่งขันของกีฬาประเภทนี้เริ่มต้นขึ้นในการแข่งขันโอลิมปิกระดับโลกของปี ค.ศ. 1956 ที่เมลเบิร์นของประเทศออสเตรเลีย แต่การแข่งขันแบบจริงจังและเป็นทางการนั้นกลับเกิดขึ้นที่ประเทศสวีเดน

ประเทศออสเตรเลียมีกฎหมายที่เข้มงวดเกี่ยวกับการใช้สัตว์ จึงทำให้การแข่งขันต้องเกิดกระบวนการนำม้าจากต่างประเทศเข้าสู่ออสเตรเลียที่มีกระบวนการขออนุญาตต่าง ๆ ยุ่งยากและใช้เวลายาวนาน การแข่งขันโอลิมปิก 1956 ที่ออสเตรเลียเป็นเจ้าภาพ แต่กลับต้องให้นักกีฬาพาม้าของตัวเองไปแข่งขันที่สตอกโฮล์ม ประเทศสวีเดนแทน ส่วนประเภทของการแข่งม้าจะถูกแบ่งออกเป็นทั้งหมด 6 ประเภทด้วยกัน คือ ศิลปะการบังคับม้า, การกระโดดข้ามเครื่องกีดขวาง, การแข่ง Eventing , การขี่ม้าแบบวิบาก และการเล่นยิมนาสติกบนหลังม้า 

ซึ่งกีฬาทั้ง 6 ประเภทนี้จะถูกใช้ในการแข่งขันโอลิมปิกเพียงแค่ศิลปะการบังคับม้า, การกระโดดข้ามเครื่องกีดขวาง และ Eventing เท่านั้น ส่วนอีก 3 ประเภทที่เหลือจะมีการแข่งขันแยกออกมาต่างหาก การแข่งขันกีฬาขี่ม้าในไทยทางสมาคมจึงได้มีการกำหนดไว้แบบเดียวกันกับโอลิมปิก แต่ในขณะเดียวกันการแข่งขันกีฬาขี่ม้าใน 3 ประเภทหลังก็มีการส่งนักกีฬาไปแข่งขันที่ต่างประเทศ เพื่อเป็นการเปิดกว้างและเพิ่มโอกาสให้กับนักกีฬามากที่สุด

ส่วนอีกหนึ่งการแข่งขันยอดนิยมของกีฬาขี่ม้า คือ “โปโล” ที่แม้จะไม่ได้ถูกบรรจุเข้าสู่การแข่งขันโอลิมปิก แต่ก็มีมาอย่างยาวนานกว่า 600 ปี และได้รับความนิยมในกลุ่มของชนชั้นสูง กีฬาขี่ม้าโปโลเป็นกีฬาสนุกที่เล่นกันระหว่างชาวเปอร์เซียกับชาวเติร์กที่ถูกระบุในบันทึกชัดเจน ซึ่งในมองโกลเจงกิสข่านได้นำกีฬาประเภทนี้มาเล่นเป็นความบันเทิงอีกด้วย สำหรับทางประวัติศาสตร์นั้นมีการระบุว่าอาณาจักรเปอร์เซียนำกีฬาขี่ม้าโปโลไปเล่นอย่างแพร่หลาย และได้รับความนิยมมายาวนานกว่า 2,600 ปี ส่วนในประเทศไทยกีฬาขี่ม้าโปโลเริ่มได้รับความสนใจตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 7 จากนั้นก็เริ่มแพร่หลายเข้ามามากขึ้น จนกระทั่งมีการตั้งทีมเพื่อแข่งขันกันเองและแข่งขันกับทีมชาติอังกฤษ โดยกีฬาขี่ม้าโปโลจะต้องเลี้ยงดูม้าอย่างดีและผู้ขี่จะต้องมีความชำนาญด้านการขี่ม้า สามารถควบคุมม้าได้ ซึ่งในประเทศไทยนั้นเรียกการแข่งขันกีฬาม้าโปโลว่า “ตีคลี”

กติกาของการแข่งขันขี่ม้า

กติกากีฬาขี่ม้าจะถูกแบ่งออกตามประเภทของการแข่งขัน ดังนั้นเมื่อกีฬาขี่ม้าในไทยได้รับอนุญาตให้จัดการแข่งขัน 3 ประเภทหลัก กติกากีฬาขี่ม้าจึงจะแบ่งออกเป็น 3 รูปแบบ ดังต่อไปนี้

1.ศิลปะการบังคับม้า

กติกาแข่งม้าด้วยศิลปะการบังคับม้าหรือ Dressage จะมีท่าที่ถูกกำหนดไว้อย่างชัดเจนภายในการแข่งขันและจะต้องทำท่าเหล่านั้นตามเวลาที่กำหนด จะมีคะแนนของท่าบังคับที่ท่าละ 10 คะแนน และจะมีการใช้คะแนนสะสมที่จะตรวจสอบภาพรวมของการแสดงออกทั้งม้าและคนเป็นหลัก พร้อมการลงคะแนน 4 ข้อหลัก เมื่อรวมกันแล้วจะได้คะแนนเต็ม 240 คะแนน

2.การกระโดดข้ามเครื่องกีดขวาง

แข่งม้าข้ามเครื่องกีดขวางภายในการแข่งขันจะถูกออกแบบมาเป็นพิเศษ เพื่อให้เหมาะสมต่อม้าและนักกีฬา จะมีทั้งหมด 12 เครื่อง เป็นหลัก โดยในแต่ละเครื่องจะเป็นการดูว่าความสามารถของม้าและผู้เข้าแข่งขันจะสามารถข้ามสิ่งกีดขวางไปได้ครบทุกเครื่องอย่างต่อเนื่องหรือไม่? ทิศทางของความเคลื่อนไหวจะต้องมีทั้งทางตรง, เลี้ยวซ้าย, เลี้ยวขวา, การตีโค้ง, การทำมุมแคบที่ถือว่าจะยากต่อการกระโดด จะมีกรรมการเป็นผู้ตัดสินอย่างยุติธรรมและจะเน้นความปลอดภัยของม้าและผู้เข้าแข่งขันเป็นหลัก ส่วนระยะทางนั้นจะถูกกำหนดจากทางผู้จัดการแข่งขัน คะแนนจะดูจากทิศทางของการบังคับม้าว่าถูกต้องหรือไม่? โดยจะมีทั้งคะแนนเต็มและคะแนนติดลบ