ไม่ว่าคุณจะเคยมีประสบการณ์อย่างไร หรือเคยมีภาพจำแบบไหน เราขอให้คุณทิ้งความเชื่อเดิมที่ว่ากีฬาเปตองเป็นเกมของผู้สูงวัยไปก่อน เพราะตอนนี้เปตองกลายเป็นเกมกีฬาที่ได้รับความนิยมสูงและแพร่หลายในวงกว้าง เราจะได้เห็นผู้เล่นทุกเพศทุกวัย ตั้งแต่เด็กตัวเล็กๆ ไปจนถึงผู้ใหญ่วัยใกล้เกษียณ หากย้อนกลับไปตาม ประวัติเปตอง ในประเทศไทยช่วงที่ผ่านมา นี่อาจเป็นเวลาที่สนามเปตองคึกคักมากที่สุด ซึ่งถ้าคุณได้รู้ว่ากีฬาชนิดนี้มีเสน่ห์อย่างไร และให้ประโยชน์อะไรกับผู้เล่นบ้าง คงไม่แปลกใจกับสิ่งที่เกิดขึ้นแน่นอน เราจึงจะพาไปรู้จักกับประวัติเปตองตั้งแต่ยุคแรกเริ่ม เรียนรู้วิธีการเล่นเปตอง เข้าใจกติกาเปตอง และพาไปดูด้วยว่า เปตอง ราคา เท่าไรแล้วในตอนนี้
ประวัติเปตอง กีฬากลางแจ้งที่ริเริ่มในประเทศกรีซ
ถึงการบอกเล่าแบบปากต่อปากจะดูเป็นหลักฐานที่ไม่ค่อยมีน้ำหนักมากเท่าไร แต่ก็เป็นสิ่งเดียวที่เชื่อถือได้มากเท่าที่นักค้นคว้าจะหาได้แล้ว เพราะในยุคโบราณไม่มีการบันทึกประวัติเปตองเอาไว้เป็นลายลักษณ์อักษรเลย แล้วก็ไม่มีสิ่งของใดบ่งชี้ต้นกำเนิดที่แน่นอนของกีฬาลูกเหล็กนี้ได้ บทสรุปที่เข้าท่าที่สุดจึงมีเนื้อความประมาณว่า เปตอง คือกีฬากลางแจ้งที่มีมาหลายพันปีแล้ว และประเทศกรีซคือจุดเริ่มต้นของกีฬาชนิดนี้ โดยในยุคนั้นจะใช้หินจากธรรมชาติที่ผ่านการกัดเซาะจนเกือบจะเป็นทรงกลม เลือกลูกที่มีขนาดใกล้เคียงกันมาเล่น แล้วก็สามารถเริ่มเกมที่ไหนก็ได้ตามความสะดวก
ต่อมาประวัติเปตองระบุว่า เมื่อมีการล่าอาณานิคมจนกรีซต้องตกเป็นเมืองขึ้น ชาวโรมันก็ได้รับเอากีฬาเปตองไปด้วย และปรับเปลี่ยนเล็กน้อยจนกลายเป็นกีฬาที่ใช้วัดความแข็งแกร่งของผู้ชาย ไม่นานความนิยมกีฬาเปตองก็ขยายขอบเขตไปทั่ว และมีการแกะไม้เนื้อแข็งเป็นทรงกลมเพื่อใช้แทนก้อนหิน เริ่มมีการกำหนดพื้นที่เป็นสนามเปตองมากขึ้น มีการตั้งเงื่อนไขในการเล่นเพิ่มทีละนิด กระทั่งในยุคกลางก็มีการบรรจุกีฬาเปตองเป็นกีฬาประจำชาติของฝรั่งเศส และมีการหลอมเหล็กกล้ามาใช้เป็นลูกเปตองแทน นับแต่นั้นจนถึงปัจจุบันก็มีการปรับเปลี่ยนวิธีการเล่นเปตองอีกหลายครั้ง เพื่อให้ผู้คนเข้าถึงได้ง่ายและสนุกสนานมากขึ้น
ประวัติเปตองในประเทศไทย เริ่มต้นเมื่อไร ใครเป็นคนนำเข้ามา
สำหรับประเทศไทยนั้นมีหลักฐานชัดเจนเลยว่า นายจันทร์ โพยหาญ เป็นผู้นำเกมกีฬาเปตองเข้ามาในปี ค.ศ.1975 ตามประวัติเปตองระบุไว้ว่าหลังจากนั้นเพียงปีเดียวก็มีการตั้งสมาคมเปตองขึ้น โดยให้นักเรียนนอกที่เคยไปศึกษายังประเทศฝรั่งเศสและมีความเชี่ยวชาญเกี่ยวกับกติกาเปตองเป็นอย่างดี มาทำหน้าที่ถ่ายทอดความรู้และสอนทุกคนที่มีความสนใจ ซึ่งก็มีหลายหน่วยงานร่วมให้การสนันสนุน แต่ดูเหมือนจะไม่ค่อยประสบความสำเร็จเท่าที่ควร คนไทยมาให้ความสนใจกับกีฬาเปตองอีกครั้งหลังจากนั้นหลายปี เพราะมีการจัด “กีฬาสมเด็จย่า” อย่างยิ่งใหญ่ ด้วยพระมหากรุณาของสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชนนี และสมาคมเปตองก็เปลี่ยนเป็นสมาพันธ์เปตองแห่งประเทศไทยในช่วงเวลาเดียวกัน
กติกาเปตอง เกมลูกหินที่ทุกจังหวะมีความหมาย
ต้องบอกก่อนว่ากติกาเปตองนั้นมีความยืดหยุ่นในระดับหนึ่ง แต่ละพื้นที่จึงอาจมีการดัดแปลงรูปแบบการแข่งขันให้แตกต่างออกไปเล็กน้อยได้ เหมือนกับที่เราเห็นว่ามีการเปลี่ยนอยู่ตลอดในประวัติเปตองตั้งแต่แรกเริ่มจนถึงปัจจุบัน อย่างไรก็ตาม ข้อมูลต่อไปนี้ก็เป็นกรอบการเล่นหลักๆ ที่ใช้กันเป็นมาตรฐานสากล สามารถใช้อ้างอิงและฝึกซ้อมเพื่อแข่งขันแบบทางการได้
อุปกรณ์สำหรับเล่นเปตอง
ถ้าไม่นับอุปกรณ์ที่เป็นของส่วนกลางอย่างสนามเปตอง ป้ายคะแนน และวงกลมสำหรับมาร์กจุดยืน ผู้เล่นจะมีอุปกรณ์สำหรับเล่นเปตองของตัวเองน้อยมาก แค่ลูกเปตอง ลูกเป้า และผ้าเช็ดเท่านั้น
- ลูกเปตอง อีกชื่อหนึ่งก็คือ ลูกบูล เป็นภาษาฝรั่งเศสที่ใช้เรียกมาตั้งแต่แรกเริ่มในประวัติเปตอง มีลักษณะเป็นโลหะทรงกลมที่ด้านในกลวง มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางและน้ำหนักให้เลือกใช้ เวลาแข่งขันแต่ละรุ่นก็จะมีการกำหนดเรื่องขนาดและน้ำหนักของลูกบูลไว้ในกติกาเปตองด้วย ผิวด้านนอกเป็นมันเงาและมีการทำลวดลายหลากหลายแบบ ตรงนี้ขึ้นอยู่กับความชื่นชอบของผู้เล่นว่าจะใช้แบบไหน แต่สิ่งที่สำคัญกว่าคือรหัสบนลูกเปตอง ต่อให้รูปลักษณ์ภายนอกจะเหมือนกันแค่ไหน ยังไงก็ไม่มืทางที่รหัสจะซ้ำกัน ผู้เล่นจึงต้องจดจำรหัสลูกของตัวเองให้ได้ด้วย รายละเอียดทั้งหมดนี้จะเป็นปัจจัยที่กำหนดว่าเปตอง ราคาเท่าไร จะถูกหรือแพงแค่ไหน
- ลูกเป้า ในการแข่งขันแต่ละครั้งจะใช้ลูกเป้าแค่ลูกเดียวเท่านั้น ในบรรดาผู้เล่นที่ร่วมสนุกกันจึงไม่จำเป็นต้องมีลูกเป้าทุกคน ลูกเป้าจะมีลักษณะเป็นทรงกลมขนาดเล็ก สีสันสดใสมองเห็นได้ชัด จะเป็นไม้หรือพลาสติกก็ได้ แต่ในการแข่งขันจริงจะกำหนดไว้ว่าอุปกรณ์สำหรับเล่นเปตองชนิดนี้จะต้องไม่เป็นพลาสติกและไม่เป็นแม่เหล็ก
- ผ้าเช็ดลูกเปตอง ความสะอาดของพื้นผิวลูกเปตองมีผลต่อทิศทางการวิ่งของลูกด้วย ผ้าเช็ดจึงมีบทบาทสำคัญเช่นกัน โดยนิยมใช้เป็นผ้าขนาดกะทัดรัด พกพาง่าย และเช็ดคราบต่างๆ ได้ดี
ลักษณะของสนามเปตองที่นิยมในปัจจุบัน
อย่างที่ได้เล่าไปบ้างแล้วในส่วนของประวัติเปตอง ว่ากีฬาชนิดนี้สามารถเล่นที่ไหนก็ได้ ขอแค่เป็นลานกว้างขนาดย่อมก็พอ สมัยก่อนจึงมีสนามเปตองให้เห็นหลากหลายรูปแบบ ทั้งสนามดิน สนามหินกรวด สนามทราย เป็นต้น แต่ปัจจุบันจะนิยมใช้เป็นสนามหินคลุกที่บดอัดแน่นแล้ว ขนาดมาตรฐานคือยาวประมาณ 15 เมตรและกว้างประมาณ 4 เมตร ปิดขอบทั้ง 4 ด้านด้วยแนวกั้นแข็ง อาจเป็นไม้หรือคอนกรีตก็ได้ตามสะดวก นอกจากนี้สภาพสนามยังแบ่งย่อยออกเป็น 2 แบบอีก ได้แก่ สนามแบบขรุขระและสนามแบบเรียบ ทั้งคู่แตกต่างกันที่ขนาดของหินคลุกที่นำมาใช้และความแน่นจากการบดอัด
วิธีการเล่นเปตอง
- เริ่มต้นด้วยการแบ่งผู้แข่งขันออกเป็น 2 ฝ่าย จำนวนผู้เล่นที่เหมาะสมคือตั้งแต่ 1-4 คน
- ทำการเสี่ยงทายว่าฝ่ายไหนจะได้เริ่มเกมก่อน ตรงนี้ไม่มีกำหนดไว้ว่าต้องทำอย่างไร บ้างอาจโยนเหรียญเสี่ยงทาย บ้างอาจใช้วิธีการโยนลูกเปตองแล้ววัดระยะกัน
- ฝ่ายชนะต้องทำวงกลมตรงไหนก็ได้ให้ห่างจากขอบสนามอย่างน้อย 1 เมตร
- จากนั้นต้องยืนในวงกลมนั้นแล้วโยนลูกเป้าออกไปให้ได้ระยะ 6-10 เมตร หากไม่ได้ระยะต้องโยนใหม่ ซึ่งโอกาสโยนมีทั้งหมด 3 ครั้งเท่านั้น ถ้าเกินกว่านี้จะต้องเปลี่ยนให้อีกฝ่ายโยนแทน
- ฝ่ายชนะเป็นผู้เริ่มโยนลูกเปตองให้เข้าใกล้ลูกเป้าก่อน สลับกันไปจนกว่าลูกเปตองจะหมดจึงนับคะแนน ยิ่งลูกเปตองอยู่ใกล้ลูกเป้ามากเท่าไรยิ่งได้คะแนนมาก ฝ่ายไหนมีคะแนนสะสมมากกว่าก็คว้าชัยชนะไป
มือใหม่อยากเล่นเปตอง ควรเริ่มฝึกฝนอย่างไร
นอกจากจะต้องเรียนรู้ถึงประวัติเปตองและวิธีการเล่นเปตองขั้นพื้นฐานแล้ว ก็จะต้องฝึกการโยนลูกเปตองให้ชำนาญด้วย อันดับแรกให้จับลูกจนคุ้นชินด้วยท่วงท่าที่ถูกต้องเสียก่อน ฝึกจากการหงายมือและวางลูกไว้ในฝ่ามือแบบสบายๆ สลับกับการกำลูกแล้วคว่ำมือลง ท่าการจับนี้ไม่มีข้อกำหนดอะไรระบุไว้ ถนัดแบบไหนก็จับแบบนั้นได้เลย พอรู้สึกว่าจับลูกได้คล่องแล้วก็เข้าสู่การฝึกโยน โดยคว่ำมือลงแล้วหักข้อมือเหมือนจะเหวี่ยงลูกไปข้างหน้า ทำแบบนี้ไปสักพักก่อนค่อยโยนจริง หัวใจสำคัญของการเล่นเปตองก็คือการบังคับทิศทางลูกให้เป็นไปอย่างที่ต้องการ จึงต้องคุ้นเคยกับน้ำหนัก รู้ถึงลักษณะการวิ่งตามแรงเหวี่ยง และสุดท้ายคือฝึกซ้อมให้บ่อยจนร่างกายจดจำได้ เหนือชั้นไปกว่านั้นก็คือการฝึกเทคนิคพิเศษที่ต้องใช้ทักษะมากขึ้น เช่น การโยนลูกโค้ง การโยนลูกต่ำหรือลูกสูง เป็นต้น